HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

Haryana State Board HBSE 10th Class Sanskrit Solutions व्याकरणम् Dhatu Roop Prakaran धातुरुप प्रकरणम् Exercise Questions and Answers.

Haryana Board 10th Clas s Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम् HBSE Sanskrit 10th Class

1. √भू (होना)

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषभवतिभवतःभवन्ति
मध्यमपुरुषभवसिभवथ:भवथ
उत्तमपुरुषभवामिभवाव:भवाम:

लुट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषभविष्यतिभविष्यत:भविष्यन्ति
मध्यमपुरुषभविष्यसिभविष्यथ:भविष्यथ
उत्तमपुरुषभविष्यामिभविष्यावःभविष्याम:

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषभवतुभवताम्भवन्तु
मध्यमपुरुषभवभवतम्भवत
उत्तमपुरुषभवानिभवावभवाम

लङ्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअभवत्अभवताम्अभवन्
मध्यमपुरुषअभव:अभवतम्अभवत
उत्तमपुरुषअभवत्अभवावअभवाम

विधिलिङ् लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषभवेत्भवेताम्भवेयु:
मध्यमपुरुषभवे:भवेतम्भवेत
उत्तमपुरुषभवेयम्भवेवभवेम

व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम् 10th Class HBSE Sanskrit

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

2. √पठ् ( पढ़ना)
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपठतिपठतःपठन्ति
मध्यमपुरुषपठसिपठथ:पठथ
उत्तमपुरुषपठामिपठाव:पठामः

लुट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपठिष्यतिपठिष्यतःपठिष्यन्ति
मध्यमपुरुषपठिष्यतिपठिष्यथ:पठिष्यथ
उत्तमपुरुषपठिष्यामिपठिष्याव:पठिष्याम:

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपठतुपठताम्पठन्तु
मध्यमपुरुषपठपठतम्पठत
उत्तमपुरुषपठानिपठावपठाम

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअपठत्अपठताम्अपठन्
मध्यमपुरुषअपठ:अपठलम्अपठत
उत्तमपुरुषअपठम्अपठावअपठाम

विधिलिड् लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपठेत्पठेताम्पठेयु:
मध्यमपुरुषपठे:पठेतम्पठेत
उत्तमपुरुषपठेयम्पठेवपठेम

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

3. √पा (पिब्) पीना
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपिबतिपिबतःपिबन्ति
मध्यमपुरुषपिबसिपिबथ:पिबथ
उत्तमपुरुषपिबामिपिबाव:पिबाम:

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपिबतुपिबताम्पिबन्तु
मध्यमपुरुषपिबपिबतम्पिबत
उत्तमपुरुषपिबानिपिबावपिबाम

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअपिबत्अपिबताम्अपिबन्
मध्यमपुरुषअपिब:अपिबतम्अपिबत
उत्तमपुरुषअपिबम्अपिबावअपिबाम

विधिलिड् लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपिबेत्पिबताम्पिबयु:
मध्यमपुरुषपिबे:पिबेतम्पिबेत
उत्तमपुरुषपिबेयम्पिबेवपिबेम

लुट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपास्यतिपास्यतःपास्यन्ति
मध्यमपुरुषपास्यसिपास्यथ:पास्यथ
उत्तमपुरुषपास्यामिपास्याव:पास्याम:

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

4. √गम् ) गच्छ (जाना)
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषगच्छतिगच्छत:गच्छान्ति
मध्यमपुरुषगच्छसिगच्छथ:गच्छथ
उत्तमपुरुषगच्छामिगच्छाव:गच्छाम:

लुट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषगमिष्यतिगमिष्यतःगमिष्यन्ति
मध्यमपुरुषगमिष्यसिगमिष्यथ:गमिब्यथ
उत्तमपुरुषगमिष्यामिगमिष्यावःगमिष्याम:

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषगच्छतुगच्छतामगच्छन्तु
मध्यमपुरुषगच्छगच्छतम्गच्छत
उत्तमपुरुषगच्छानिगच्छावगच्छाम

लुट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषगमिष्यतिगमिष्यत:गमिष्यन्ति
मध्यमपुरुषगमिष्यसिगमिष्यथ:गमिष्यथ
उत्तमपुरुषगमिष्यामिगमिष्याव:गमिष्याम:

विधिलिड् (आज्ञा)

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषगच्छेत्गच्छेताम्गच्छेयु:
मध्यमपुरुषगच्छे:गच्छेतम्गच्छेत
उत्तमपुरुषगच्छेयम्गच्छेवगच्छेम

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

5. √खाद (खाना)
लट्लकार (वर्तमान काल)

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषखादतिखादतःखादन्ति
मध्यमपुरुषखादसिखादथ:खादथ
उत्तमपुरुषखादामिखादाव:खादामः

लोट्लकार (आदेश)

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषखादतुखादताम्खादन्तु
मध्यमपुरुषखादखादतम्खादत
उत्तमपुरुषखादानिखादावखादाम

लङ् लकार ( भूतकाल )

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअखादत्अखादताम्अखादन्
मध्यमपुरुषअखादअखादतम्अखादत
उत्तमपुरुषअखादम्अखादावअखादाम

विधिलिड् (आज्ञा)

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषखादेत्खादेताम्खादेयु
मध्यमपुरुषखादे:खादेतम्खादेत
उत्तमपुरुषखादेमम्खादेवखादेम

लृट्लकार ( भविष्यतकाल )

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषखादिष्यतिखादिष्यतःखादिष्यन्ति
मध्यमपुरुषखादिष्यसिखादिष्यथ:खादिष्यथ
उत्तमपुरुषखादिष्यामिखादिष्याव:खादिष्याम:

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

6. √स्मृ (स्मरण करना)
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषस्मरतिस्मरतःस्मरन्ति
मध्यमपुरुषस्मरसिस्मरथ:स्मरथ
उत्तमपुरुषस्मरामिस्मराव:स्मरामः

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषस्मरतुस्मरताम्स्मरन्तु
मध्यमपुरुषस्मरस्मरतम्स्मरत
उत्तमपुरुषस्मराणिस्मरावस्मराम

लङ्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअस्मरत्अस्मरताम्अस्मरन्
मध्यमपुरुषअस्मर:अस्मरतम्अस्मरत
उत्तमपुरुषअस्मरम्अस्मरावअस्मराम

विधिलिङ्(आज्ञा)

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषस्मरेत्स्मरेताम्स्मरेयु:
मध्यमपुरुषस्मरे:स्मरेतम्स्मरेत
उत्तमपुरुषस्मरेयम्स्मरेवस्मरेम

लुट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषस्मरिष्यतिस्मरिष्यत:स्मरिष्यन्ति
मध्यमपुरुषस्मरिष्यसिस्मरिष्यथ:स्मरिष्यथ
उत्तमपुरुषस्मरिष्यामिस्मरिष्याव:स्मरष्यिाम:

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

7. √पच् (पकाना) परस्मैपद
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपचतिपचत:पचन्ति
मध्यमपुरुषपचसिपचथ:पचथ
उत्तमपुरुषपचामिपचाव:पचाम:

लुट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपक्ष्यतिपक्ष्यतःपक्ष्यन्ति
मध्यमपुरुषपक्ष्यसिपक्ष्यथ:पक्ष्यथ
उत्तमपुरुषपक्ष्यामिपक्ष्याव:पक्ष्याम:

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपचतुपचताम्पचन्तु
मध्यमपुरुषपचपचतम्पचत
उत्तमपुरुषपचन्तिपचावपचाम

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअपचत्अपचताम्अपचन्
मध्यमपुरुषअपचःअपचतम्अपचत
उत्तमपुरुषअपचम्अपचावअपचाम

विधिलिड् लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपचेत्पचेताम्पचेयु:
मध्यमपुरुषपचे:पचेतम्पचेत
उत्तमपुरुषपचेयम्पच्वेवपचेम

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

8. √अस् (होना)
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअस्तिस्तःसन्ति
मध्यमपुरुषअसिस्थःस्थः
उत्तमपुरुषअस्मिस्वःस्मः

लुट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषभविष्यतिभविष्यतःभविष्यन्ति
मध्यमपुरुषभविष्यसिभविष्यथ:भविष्यथ
उत्तमपुरुषभविष्यामिभविष्याव:भविष्याम:

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअस्तुस्ताम्सन्तु
मध्यमपुरुषएथिस्तम्स्तः
उत्तमपुरुषअसानिअसावअसाम

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषआसीत्आस्ताम्आसन्
मध्यमपुरुषआसी:आस्तम्आस्त
उत्तमपुरुषआसम्आस्वआस्म

विधिलिड् लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषस्यात्स्याताम्स्यु:
मध्यमपुरुषस्या:स्यातम्स्यात
उत्तमपुरुषस्याम्स्यावस्याम

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

9. √कृ (करना)
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषकरोतिकुरुत:कुर्वन्ति
मध्यमपुरुषकरोषिकुरुथ:कुरुथ
उत्तमपुरुषकरोमिकुर्व:कुर्म:

लृट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषकरिष्यतिकरिष्यतःकरष्यिन्ति
मध्यमपुरुषकरिष्यसिकरिष्यथ:करिष्यथ
उत्तमपुरुषकरिष्यामिकरिष्याव:करिष्याम:

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषकरोतुकुरुताम्कुर्वन्तु
मध्यमपुरुषकुरुकुरुतम्कुरुत
उत्तमपुरुषकरवाणिकरवावकरवाम

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअकरोत्अकुरुताम्अकुर्वन्
मध्यमपुरुषअकरो:अकुरुतम्अकुरुत
उत्तमपुरुषअकरवम्अकुर्वअकुर्म

विधिलिड् लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषकुर्यात्कुर्याताम्कुर्यु:
मध्यमपुरुषकुर्या:कुर्यातम्कुर्यात
उत्तमपुरुषकुर्याम्कुर्यावकुर्याम

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

10. √शकृ-समर्थ होना
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषशक्नोतिशक्नुत:शक्नुवन्ति
मध्यमपुरुषशक्नोषिशक्नुथ:शक्तुथ
उत्तमपुरुषशक्नोमिशक्नुवःशक्नुमः

लृट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषशक्ष्यतिशक्ष्यत:शक्ष्यन्ति
मध्यमपुरुषशक्ष्यसिशक्ष्यथ:शक्ष्यथ
उत्तमपुरुषशक्ष्यामिशक्ष्याव:शक्ष्याम:

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषशक्नोतुशक्नुताम्शक्नुवन्तु
मध्यमपुरुषशक्नुहिशक्नुतम्शक्नुत
उत्तमपुरुषशक्नवानिशक्नवावशक्नवाम

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअशक्नोत्अशक्नुताम्अशक्नुवन्
मध्यमपुरुषअशक्नो:अशक्नुतम्अशक्नुत
उत्तमपुरुषअश्क्नवम्अशक्नुवअशक्नुम

विधिलिड् लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषशक्नुयात्शक्नुयाताम्शक्नुयु:
मध्यमपुरुषशक्नुया:शक्नुयातम्शक्नुयात
उत्तमपुरुषशक्नुयाम्शक्नुयावशक्नुयाम

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

11. √प्रच्छ > पृच्छू (पूछना)
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपृच्छतिपृच्छतःपृच्छन्ति
मध्यमपुरुषपृच्छसिपृच्छथ:पृच्छथ
उत्तमपुरुषपृच्छामिपृच्छाव:पृच्छाम:

लृट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषप्रक्ष्यतिप्रक्ष्यतःप्रक्ष्यन्ति
मध्यमपुरुषप्रक्ष्यसिप्रक्ष्यथ:प्रक्ष्यथ
उत्तमपुरुषप्रक्ष्यामिप्रक्ष्याव:प्रक्ष्याम:

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपृच्छतुपृच्छताम्पृच्छन्तु
मध्यमपुरुषपृच्छपच्छतम्पृच्छत
उत्तमपुरुषपृच्छानिपृच्छावपृच्छाम

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअपृच्छत्अपृच्छताम्अपृच्छन्
मध्यमपुरुषअपृच्छ:अपृच्छतम्अपृच्छत
उत्तमपुरुषअपृच्छम्अपृच्छावअपृच्छाम

विधिलिड् लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपृच्छेत्पृच्छेतामपृच्छेयुः
मध्यमपुरुषपृच्छे:पृच्छेतम्पृच्छेत
उत्तमपुरुषपृच्छेयम्पृच्छेवपृच्छेम्

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

12. √पत् ( गिरना )
लट्लकार (वर्तमानकाल)

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपततिपततःपतन्ति
मध्यमपुरुषपतसिपतथ:पतथ
उत्तमपुरुषपतामिपताव:पताम:

लड्लकार (भूतकाल)

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअपतन्अपताम्अपतन्
मध्यमपुरुषअपत:अपततम्अपतत
उत्तमपुरुषअपतम्अपतावअपताम

लृट्लकार (भविष्यतकाल)

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपतिष्यतिप्तिष्यतःपतिष्यन्ति
मध्यमपुरुषपतिष्यसिपतिष्यथःपतिेष्यथ
उत्तमपुरुषपतिष्यामिपतिष्याम:पतिष्याम:

विधिलिड् (आज्ञा)

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपतेत्पतेताम्पतेयु:
मध्यमपुरुषपते:पतेतम्पतेत
उत्तमपुरुषपतेयम्पतेवपतेम

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषपततुपतताम्पतन्तु
मध्यमपुरुषपतपततम्पतत
उत्तमपुरुषपतानिपतावपताम

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

दिवादिगण
13. √नश् ( नष्ट होना )
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषनश्यतिनश्यतःनश्यन्ति
मध्यमपुरुषनश्यसिनश्यथ:नश्यथ
उत्तमपुरुषनश्यामिनश्याव:नश्याम:

लृट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषनड्क्ष्यतिनड्क्ष्यत:नड्क्ष्यन्ति
मध्यमपुरुषनड्क्ष्यसिनड्क्ष्पथ:नड्क्ष्यथ
उत्तमपुरुषनड्क्ष्यामिनड्क्ष्याव:नड्क्ष्याम:

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषनश्यतुनष्यताम्नश्यन्तु
मध्यमपुरुषनश्यनश्यतम्नश्यत
उत्तमपुरुषनश्यानिनश्यावनश्याम

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषअनश्यत्अनश्यताम्अनश्यन्
मध्यमपुरुषअनश्यःअनश्यतम्अनश्यत
उत्तमपुरुषअनश्यम्अनश्यावअनश्याम

विधिलिड् लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्रथमपुरुषनश्येत्नश्येताम्नश्येयु:
मध्यमपुरुषनश्ये:नश्येतम्नश्येत
उत्तमपुरुषनश्येयम्नश्येवनश्येम

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

14. √कथू (कहना )
1. परस्मैपद
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०कथयतिकथयत:कथयन्ति
म० पु०कथयसिकथयथःकथयथ
उ० पु०कथयामिकथयाव:कथयाम:

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०कथयतुकथयताम्कथयन्तु
म० पु०कथयकथयतम्कथयत
उ० पु०कथयानिकथयावकथयाम

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०अकथयत्अकथयताम्अकथयन्
म० पु०अकथयःअकथयतम्अकथयत
उ० पु०अकथयम्अकथयावअकथयाम

विधिलिड्

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०कथयेत्कथयेताम्कथयेयु:
म० पु०कथये:कथयेतम्कथयेत
उ० पु०कथयेयम्कथयेवकथयेम

लृट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०कथयष्यितिकथयिष्यतःकथयष्यिन्ति
म० पु०कथयष्यिसिकथयिष्यथ:कथयष्यिथ
उ० पु०कथयिष्यामिकथयिष्यावःकथयिष्याम:

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

15. √चुरू ( चोरी करना )
परस्मैपद
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०चोरयतिचोरयत:चोरयन्ति
म० पु०चोरयसिचोरयथ:चोरयथ
उ० पु०चोरयामिचोरयाव:चोरयाम:

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०चोरयतुचोरयताम्चोरयन्तु
म० पु०चोरयचोरयतम्चोरयत
उ० पु०चोरयाणिचोरयावचोरयाम

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०अचोरयत्अचोरयताम्अचोरयत्
म० पु०अचोरय:अचोरयतम्अचोरयत
उ० पु०अचोरयम्अचोरयावअचोरयाम

विधिलिड्

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०चोरयेत्चोरयेताम्चोरयेयु:
म० पु०चोरये:चोरयेतम्चोरयेत
उ० पु०चोरयेयम्चोरयेवचोरयेम

लृट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०चोरयिष्यतिचोरयिष्यतःचोरयिष्यन्ति
म० पु०चोरयिष्यसिचोरयिष्यथ:चोरयिष्यथ:
उ० पु०चोरयिष्यामिचोरयिष्याव:चोरयिष्याम:

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

16. √सेव् (सेवा करना )
भ्वादिगण आत्मनेपद
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०सेवतेसेवेतेसेवन्ते
म० पु०सेवसेसेवेथेसेवध्वे
उ० पु०सेवेसेवावहेसेवामहे

लृट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०सेविष्यतेसेविष्येतेसेविष्यन्ते
म० पु०सेविष्यसेसेविष्येथेसेविष्यध्वे
उ० पु०सेविष्येसेविष्यावहेसेविष्यामहे

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०सेवताम्सेवेताम्सेवन्ताम्
म० पु०सेवस्वसेवेथाम्सेवध्वम्
उ० पु०सेवैसेवावहैसेवामहै

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०असेवतअसेवेताम्असेव्न्त
म० पु०असेवथा:असेवेथाम्असेवध्वम्
उ० पु०असेवेअसेवावहिअसेवामहि

विधिलिड्

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०सेवेतसेवेयाताम्सेवेरन्
म० पु०सेवेथा:सेवेयाथाम्सेवेध्वम्
उ० पु०सेवेयसेवेवहिसेवेमहि

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

17. √लभ् (पाना )
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषलभतेलभेतेलभन्ते
प्रथमपुरुषलभसेलभेथेलभध्वे
मध्यमपुरुषलभेलभावहेलभामहे

लृट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषलप्स्यतेलप्स्येतेलप्स्यन्ते
प्रथमपुरुषलप्स्यसेलप्स्येथेलप्स्यव्व
मध्यमपुरुषलप्स्येलप्यावहेलप्यामहे

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषलभताम्लभेताम्लभन्ताम्
प्रथमपुरुषलभस्वलभेथाम्लभध्वम्
मध्यमपुरुषलभैलभावहैलभामहै

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषअलभतअलभेताम्अलभन्त
प्रथमपुरुषअलभथा:अलभेथाम्अलभध्वम्
मध्यमपुरुषअलभेअलभावहिअलभामहि

विधिलिड् लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषलभेतलभेयाताम्लभेरन्
प्रथमपुरुषलभेथा:लभेयाथाम्लभेध्वम्
मध्यमपुरुषलभेयलभेवहिलभेमहि

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

18. √वृध् बढ़ना
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषवर्धतेवर्धेतेवर्धन्ते
प्रथमपुरुषवर्धसेवर्धेथेवर्धध्वे
मध्यमपुरुषवर्धेवर्धावहेवर्धामहे

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषवर्धताम्वर्धेताम्वर्धन्ताम्
प्रथमपुरुषवर्धस्ववर्धेथाम्वर्धध्वम्
मध्यमपुरुषवर्धवर्धावहैवर्धामहै

लृट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषवर्धिष्यतेवर्धिष्येतेवर्धियन्ते
प्रथमपुरुषवर्धिष्यसेवधिष्येथेवर्धिष्यध्वे
मध्यमपुरुषवर्धिष्येवर्धिष्यावहेवर्धिष्यामहे

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषअवर्धतअवर्धेताम्अवर्धन्त
प्रथमपुरुषअवर्धथा:अवर्धेथाम्अवर्धध्वम्
मध्यमपुरुषअवर्धेअवर्धावहिअवर्धामहि

विधिलिड् लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषवर्धेतवर्धेयाताम्वधेरन्
प्रथमपुरुषवर्धेथा:वर्धेयाथाम्वर्धेध्वम्
मध्यमपुरुषवर्धेयवर्धेवहिवर्धेमहि

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

19. √वृत् (वर्त )-होना
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषवर्ततेवर्तेतेवर्तन्ते
प्रथमपुरुषवर्तसेवर्तेथेवर्तध्वे
मध्यमपुरुषवर्तेवर्तावहेवर्तामहे

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषवर्तताम्वर्तेताम्वर्तन्ताम्
प्रथमपुरुषवर्तस्ववर्तेथाम्वर्तर्वम्
मध्यमपुरुषवर्तेवर्तावहैवर्तामहै

लृट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषवर्तिष्यतेवर्तिष्येतेवर्तिष्यन्त्त
प्रथमपुरुषवर्तिष्यसेवर्तिष्येथेवर्तिष्यध्वे
मध्यमपुरुषवर्तिष्येवर्तिष्यावहेवर्तिष्यामहे

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषअवर्ततअवर्तेताम्अवर्तन्त
प्रथमपुरुषअवर्तथा:अवर्तेथाम्अवर्तध्वम्
मध्यमपुरुषअवर्तेअवर्तावहिअवर्तामहि

विधिलिड् (आज्ञा)

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषवर्तेतवर्तेयाताम्वर्तेरन्
प्रथमपुरुषवर्तेथा:वर्तेयाथाम्वर्तेध्वम्
मध्यमपुरुषवर्तेयवर्तेवहिवर्तेमहि

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

20. √रुच् (चमकना, पसन्द आना)
लट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषरोचतेरोचेतेरोचन्ते
प्रथमपुरुषरोचसेरोचेथेरोचध्वे
मध्यमपुरुषरोचेरोचावहेरोचामहे

लृट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषरोचिष्यतेरोचिष्येतेरोचिष्यन्ते
प्रथमपुरुषरोचिष्यसेरोचिष्येथेरोचिष्यध्वे
मध्यमपुरुषरोचिष्येरोचिष्यावहेरोचिष्यामहे

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषरोचताम्रोचेताम्रोचन्ताम्
प्रथमपुरुषरोचस्वरोचेथाम्रोचध्वम्
मध्यमपुरुषरोचैरोचावहैरोचामहै

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषअरोचतअरोचेताम्अरोचन्त
प्रथमपुरुषअरोचथा:अरोचेथाम्अरोचध्वम्
मध्यमपुरुषअरोचेअरोचावहिअरोचामहि

विधिलिड् लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
पुरूषरोचेतरोचेयाताम्रोचेरन्
प्रथमपुरुषरोचेथा:रोचेयाथाम्रोचेध्वम्
मध्यमपुरुषरोचेयरोचेवहिरोचेमहि

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

21. √जन् ( पैदा होना )
लदू ( आत्मनेपद )

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०जायतेजायेतेजायन्ते
म० पु०जायसेजायेथेजायध्वे
उ० पु०जायेजायावहेजायामहे

लोट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०जायताम्जायेताम्जायन्ताम्
म० पु०जायस्वजायेथाम्जायद्वम्
उ० पु०जायैजायावहैजायामहै

लड्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०अजायतअजायेताम्अजायन्त
म० पु०अजायथा:अजायेथाम्अजायद्वम्
उ० पु०अजायेअजायावहिअजायामहि

विधिलिड्

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०जायेतजायेयाताम्जायेरन्
म० पु०जायेथा:जायेयाथाम्जायेध्वम्
उ० पु०जायेयजायेवहिजायेमहि

लृट्लकार

पुरूषएकवचनद्विवचनबहुवचन
प्र० पु०जनिष्यतेजनिष्येतेजनिष्यन्ते
म० पु०जनिष्यसेजनिष्येथेजनिष्यध्वे
उ० पु०जनिष्येजनिष्यावहेजनिष्यामहे

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

धातून अधिकृत्य वाक्येषु क्रियाप्रयोगः

I. अधोलिखितेषु वाक्येषु निर्दिष्ट-क्रियापदं प्रयुज्य रिक्तस्थानानि पूरयत
1. अद्य रविवासरः अस्ति श्वः सोमवासरः …………….. । (भू, लुट्)
2. तत्र किम् ………………. । (भू, लङ्)
3. छात्राः ……………….. । (पठ्, लोट्)
4. बालिकाः ……………….. बालकाः च लिखन्ति। (पठ्, लट्)
5. भवन्तः मा ……………… । (हस्, विधिलिङ्)
6. बालकाः उच्चैः ……………… । (हस्, लङ्)
7. छात्राः आचार्यम् ………………..। (नम्, लङ्)
8. वयम् ईश्वरं ………………। (गम्, लुट)
9. आवाम् अद्य विद्यालयं न ……………….. । (गम्, विधिलिङ्)
10. भो छात्रा:! तत्र न ……………….. । (गम्, विधिलिङ्)
11. अत्र वयं ………………। (अस्, लट्)
12. तत्र कोऽपि न ………………..। (अस्, लङ्)
13. शत्रून् ………………..। (हन्)
14. शत्रून् ………………. । (हन्, लोट्, मध्यम, पुरुष, एकवचन)
15. ते कथं ……………….. ? (क्रुध्, लट्)
16. अद्य प्रभृति अहं न ……………….. । (क्रुध्, लट्)
17. मा ………………..। (क्रुध्, लोट्, बहुवचनम्)
18. यः न ददाति न भुङ्क्ते, तस्य धनं ………………..। (नश्)।
19. यः अन्येभ्य ज्ञानं न दास्यति तस्य ज्ञानं ……………….. । (नश्)
20. मेघाः गर्जन्ति मयूराः च ……………….. । (नृत्)
21. अहं रजनी च उत्सवे ………………..। (नृत्)
22. धर्मं चरत सुखं च ……………….. । (आप्)
23. अस्य वर्षस्य प्रथमपुरस्कारम् अहम एव……………….। (आप)
24. अतिवृद्धाः कुत्रापि गन्तुं न ………………… | ( शक्)
25. किम् अहम् एतत् कार्यं कर्तुं ……………….. । (शक्, लुट)
26. ह्यः त्वं किं कथयितुम् ……………….. । (इच्छ)
27. सर्वेषां सदा कल्याणम् एव ……………….. । (इच्छ, लोट्, बहुवचनम्)
28: हे पुत्र! मातरं किं ………………..। (पृच्छ्)
29. अध्यापिका छात्रान् प्रश्नान् ………………..। (पृच्छ्, लुट)
30. अधुना अहं किं ………………. ? (कृ, लोट्)
31. सर्वे छात्राः कथाकार्यम् …………………। (कृ, लङ्)
32. अस्य उत्तरं तु सर्वे एव ………………..। (ज्ञा, लट्)
33. यस्मिन् ज्ञाते सर्वं ज्ञातं भवति तत् तत्त्वं ………………. । (ज्ञा, विधिलिङ्)
34. अधुना यूयं किं ……………….. ? (भक्ष, लुट)
35. आवाम् ह्यः फलानि ……………….. । (भक्ष) ।
36. भवन्तः कथं ……………….. अहं तु अत्रैव अस्मि। (चिन्त्)
37. सः ……………… अहं धनी भविष्यामि। (चिन्त्, लङ्) .
38. सः मातापितरौ ………………..। (सेव्) सेवते
39. असहायान् ………………..। (सेव्, लोट्, बहुवचनम्) सेवध्वम्
40. यः परिश्रमं करिष्यमित स एव फलं ….. ……………….. । (लभ) लप्स्यते
41. चिरं जीव सुखं च ………………. । (लभ) लभस्व
42. सुखं कस्मै न ……………….. ? (रुच्) रोचते
43. रात्रौ प्रकाशेन भवनानि ………………. । (रुच्, लङ्) अरोचन्त
44. निर्धनाः धनं ………………. । (याच्) याचन्ते
45. वयम् ईश्वरं बुद्धिम् एव ………………… । (याच्, विधिलिङ्) याचेमहि
46. कृषक: अन्नानि गृहं ……………….. । (नी, आत्मनेपदम् लुट्) नेष्यति
47. युवां पुस्तकानि कुत्र …………….. ? (नी, परस्मैपदम्, लङ्) अनयतम्
48. एतत् उद्यानं मम मनः ………………..। (ह, आत्मनेपदम्) हरते
49. वयं तव वस्तूनि न …………… । (हृ, परस्मैपदम्) हरिष्यामः
50. भक्ताः ईश्वरम् ………………। (भज्, आत्मनेपदम्, लङ्) अभजन्त
51. ……………….. गोबिन्दं मूढमते। (भज्, परस्मैपदम्) भज
52. आवाम् ईश्वरं ………………। (भज्, परस्मैपदम्) भजावः
53. माता प्रतिदिनं भोजनं ………………..। (पच, परस्मैपदम्) पचति
54. भगिनि! शीघ्रं भोजनं ………………। (पच्, आत्मनेपदम्) पचस्व
55. पाचकाः भोजनं ……………….. । (पच्, आत्मनेपदम्, लट्)
उत्तराणि
भविष्यति
अभवत्
पठन्तु
पठन्ति
हसेयुः
अहसन्
अनमन्
नमामः
गमिष्याव:
गच्छेत
स्मः
आसीत्
घ्नन्ति
जहि
क्रध्यन्ति
क्रोत्स्यामि
क्रुध्यत
नश्यति
नक्ष्यति
नृत्यन्ति
नर्तिष्याव:
आप्नुत
आप्स्यामि
शक्नुवन्ति
शक्ष्यामि
ऐच्छः
इच्छत
पृच्छसि
प्रक्ष्यति
करवाणि
अकुर्वन्
जानन्ति
जानीयाः
भक्षयिष्यथ
अभक्षयाव
चिन्तयन्ति
अचिन्तयत्
सेवते
सेवध्वम्
लप्यते
लभस्व
रोचते
अरोचन्त
याचन्ते
याचेमहि
नेष्यति
अनयतम्
हरते
हरिष्याम:
अभजन्त
भज
भजाव:
पधति
पढस्त
पद्ययन्ये

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

2. कोष्ठकात् शुद्धम् उत्तरं विचित्य रिक्तस्थानानि पूरयत
(i) पाण्डवाः —— आसन्। (पञ्चाः । पञ्च / पञ्चानि)
(ii) गजस्य —— पादाः भवन्ति। (चत्वारः / चतस्रः । चत्वारि)
(iii) गृहे —— मूषकौ धावतः। (द्वौ / द्वे)
(iv) त्र्यम्बकस्य —— लोचनानि सन्ति। (त्रयः । त्रीणि / तिस्रः)

3. कोष्ठकात् शद्धम् उत्तरं विचित्य रिक्तस्थानानि पूरयत
(i) मम कक्षायाम् ——- सुन्दरं चित्रं अस्ति। (एकः / एकम् / एकेन)
(ii) पञ्चाननस्य ——- मुखानि सन्ति। (पञ्चानि / पञ्च / पञ्चाः)
(iii) बलरामस्य —— भुजौ पाताम्। (द्वौ / द्वे)
(iv) —— दण्डिप्रबन्धाः त्रिषु लोकेषु विश्रुताः। (त्रयः / त्रीणि / तिस्रः)

4. कोष्ठकात् शुद्धम् उत्तरं विचित्य रिक्तस्थानानि पूरयत
(i) हस्ते……….. अमुल्यः भवन्ति। (पञ्च/पञ्चाः/पञ्चानि)
(ii) वृक्षे ………. शुकौ स्तः । (द्वे। द्वौ)
(iii) पुरुषार्थाः …….. सन्ति। (चतस्रः/चत्वारि/चत्वारः)
(iv) सरोवरे ……….. कमलानि विकसन्ति। (तिस्रः/त्रयः/त्रीणि)

5. अधोलिखितवाक्येषु अङ्कानां स्थाने संख्यावाचकविशेषणैः रिक्तस्थानपूर्ति संस्कृतेन कृत्वा पुनः उत्तरपुस्तिकायां लिखत
मम विद्यालये (i) ……………. (12) ………….. कक्षाः सन्ति। तेषु प्रायः (ii) ………….. (500) …………….. छात्रा: पठन्ति । (iii) …………….. (50) …………….. अध्यापकाः परिश्रमेण अस्मान् पाठयन्ति। गतवर्षे परीक्षा परिणामः (iv) ……………… (90) ……………… प्रतिशत आसीत् ।

6. अधोलिखितवाक्ये अङ्कानां स्थाने संख्यावाचकविशेषणैः रिक्तस्थानपूर्ति संस्कृतेन कृत्वा पुनः उत्तरपुस्तिकायां लिखत
मम विद्यालये (1) …………….. प्रवेशद्वारं (3) …………….. सहायकानि द्वाराणि (23) …………….. अध्यापकाः (8) …………….. परिचारकाः च सन्ति।

HBSE 10th Class Sanskrit व्याकरणम् धातुरुप प्रकरणम्

7. अधोलिखितवाक्ये अङ्कानां स्थाने संख्यावाचकविशेषणैः रिक्तस्थानपूर्तिं संस्कृतेन कृत्वा पुनः उत्तरपुस्तिकायां लिखत
(क) अश्वस्य (4) ………………. पादाः सन्ति।
(ख) सप्ताहे (7) ……………… दिवसाः भवन्ति।
(ग) क्रीडाक्षेत्र (18) ………….. मित्राणि क्रीडन्ति।
(घ) नरस्य हस्तौ (2) ………….. भवतः ।

 

 

 

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *