Haryana State Board HBSE 9th Class Sanskrit Solutions रचना Patra Lekhan पत्र-लेखनम् Exercise Questions and Answers.
Haryana Board 9th Class Sanskrit रचना पत्र-लेखनम्
Sanskrit Patra Lekhan Class 9 HBSE
रचनात्मक कार्यम्
मानव-मन के भावों की अभिव्यक्ति एवं विचारों के आदान-प्रदान का सरल साधन भाषा है। अतः जीवन की सफलता के लिए ज्ञान प्राप्त करना और ज्ञान-प्राप्ति के लिए भाषा को सीखना परम आवश्यक है। भाषा-शिक्षण में रचनात्मक कार्य का विशेष योगदान है, क्योंकि इसका प्रमुख उद्देश्य ही छात्रों की सृजनात्मक शक्ति का विकास करना है। इसके अन्तर्गत पत्र-लेखन, चित्र देखकर वाक्यांश-लेखन तथा लघु निबन्ध-लेखन को समाहित किया गया है।
(क) पत्र-लेखनम्
पत्रों का मानव-जीवन में अधिक महत्त्व है। संस्कृत भाषा में पत्र को लिखने के कुछ विशेष नियम हैं। इन नियमों को ध्यान में रखकर छात्र पत्र-लेखन में सहायता प्राप्त कर सकते हैं। प्रार्थना-पत्र को ‘सेवायाम्’ पद से प्रारम्भ किया जाता है। पुनः, ‘श्रीमन्तः’ पद के साथ कथ्य का शुभारम्भ किया जाता है। अन्त में ‘भवदीयः’ अथवा ‘भवतः आज्ञाकारी शिष्यः’ लिखकर अपना नाम, पता लिखा जाता है।
पारिवारिक तथा व्यक्तिगत पत्रों में प्रारम्भ में ‘परीक्षाभवनम् अथवा स्थान’ के बाद ‘पूज्याः/आदरणीयाः/सम्माननीयाः’ पद से पत्र का प्रारम्भ किया जाता है। मित्र के लिए ‘प्रिय मित्र’ लिखा जाता है। बड़े व्यक्ति के लिए ‘सादरं प्रणतिः’ तथा मित्र के लिए ‘नमस्ते’ लिखा जाता है। अन्त में ‘भवदीयः पुत्र/भ्राता/मित्रम्/सुहृद्’ जैसे सम्बन्धसूचक शब्दों के साथ अपना नाम एवं पता लिखना चाहिए। प्रार्थना-पत्र में दिनाङ्क पत्र के अन्त में और व्यावहारिक पत्र में प्रारम्भ में होता है।
1. प्रधानाचार्य प्रति शुल्कक्षमापनार्थं पत्रम्
प्रतिष्ठायां
प्रधानाचार्यमहोदय,
रोजरी विद्यालयः,
बड़ोदरा।
विषयः शुल्कक्षमापनार्थं निवेदनम्
श्रीमन्,
सविनयं निवेदनम् अस्ति यत् अहं भवतः विद्यालये नवमकक्षायाः छात्रः अस्मि। मम पिता एकः लिपिकः अस्ति। तस्य मासिक वेतनम् पञ्चसहस्ररूप्यकाणि मात्रमेव अस्ति। मम एकः भ्राता अष्टमकक्षायां भगिनी च पञ्चमकक्षायां पठति। अस्माकं कुटुम्बस्य निर्वाहः अतीव काठिन्येन भवति। अहं कक्षायां प्रतिवर्षं प्रथम स्थान प्राप्नोमि। अतः शुल्कक्षमापनार्थं प्रार्थये। आशासे अत्रभवान् मम एतां प्रार्थनां स्वीकृत्य अनुग्रहीष्यति।
सधन्यवादाः,
विनीतः शिष्यः,
क, ख, ग नवमकक्षास्थः,
अनुक्रमांकः षोडशः
दिनाङ्कः 5.04.20….
संस्कृत में पत्र लेखन Class 9 HBSE
2. दिनत्रयस्य अवकाशप्राप्त्यर्थं प्रधानाचार्यां प्रति प्रार्थनापत्रम्
श्रीमन्तः प्रधानाचार्या महोदयाः,
राजकीय वरिष्ठ माध्यमिक विद्यालयः,
करनाल नगरम्।
विषयः अवकाशप्राप्त्यर्थं प्रार्थनापत्रम्।
श्रीमती,
अहमद्य दिन त्रिभ्यः अतीव रूग्णोऽस्मि । विद्यालयमागन्तुम् न शक्नोमि। अतः दिवस त्रयस्यावकाशम् स्वीकृत्य मामनुग्रहीष्यन्ति।
भवतामाज्ञाकारी शिष्या,
सुनीता।
कक्षा नवम्, अनुक्रमांक अष्टादश
दिनाङ्क : 15.06.20……
3. स्वविद्यालयस्य वर्णनं कुर्वन् मित्रं प्रति पत्रम्
रामाकृष्णपुरम् सैक्टर-2
89/5, सोमविहारः
नव दिल्ली।
दिनाङ्क : 9.7.20…..
प्रिय वयस्य श्रीनिवास,
नमस्ते!
पितुः स्थानान्तरणवशात् वयं सकुटुम्बाः सकुशलं दिल्ली प्राप्ताः। मया अत्र एकस्मिन् प्रख्याते विविधशैक्षिक उपकरणसम्पन्ने ‘नवजीवन’ इति नाम्नि विद्यालये प्रवेशः लब्धः। प्रवेशं प्राप्य च भृशं प्रसन्नः अस्मि।
यद्यपि आंग्लभाषामाध्यमेन शिक्षा प्रदीयते तथापि संस्कृतपठनपाठनस्य विशिष्टा व्यवस्था वर्तते। 27 एकड़ भूमौ निर्मिते अस्मिन् विद्यालयभवने त्रयः विभागाः सन्ति – प्राथमिकः, माध्यमिकः, वरिष्ठमाध्यमिकः च।
अस्य विद्यालयस्य प्रमुखानि आकर्षणानि सन्ति — विशालानि क्रीडाक्षेत्राणि, निर्मलजलोपेतं तरणतालम्, विविधकलाकौशलप्रशिक्षणार्थं कार्यशालाः विज्ञानप्रयोगशालाः समृद्धाः संगणकप्रयोगशालाः, व्यायामशाला, बृहत्पुस्तकालयः इत्यादयः ।
एषः सहशिक्षाविद्यालयः। प्रधानाचार्यः अतीव विनम्रः परिश्रमी, कर्मठः सद्व्यवहारशीलः च अस्ति । शिक्षकः शिक्षिकाः च अतीव सुयोग्याः शिक्षणप्रवीणाः च सन्ति। विद्यार्थिनः सुसभ्याः अनुशासनप्रियाः परिश्रमिणः च वर्तन्ते। प्रतिवर्षं दशम-द्वादशकक्षयोः परीक्षापरिणामः शतप्रतिशतं भवति। नान्यः विशेषः। स्वाध्यायविषये विस्तरेण पत्रं लिखतु । स्वगृहे सर्वेभ्यः मम वन्दनं निवेदयतु।
तव अभिन्नं मित्रम्,
क, ख, ग
सेवायाम् …………….
द्वारा श्रीनिवासः
डॉ० राघवेन्द्रः
56, त्यागराजनगरम्
चेन्नई 
Patra Lekhan In Sanskrit HBSE Class 9
4. विद्यालयस्य वार्षिकोत्सवं वर्णयन् सखी प्रति पत्रं लिखत।
छात्रावासः
डी०ए०वी० वरिष्ठ माध्यमिक विद्यालयः,
अम्बाला नगरम्।
दिनाङ्क : 15 जून, 20…..
प्रिय सखि वनिते,
सप्रेम नमोनमः।
अत्र कुशलं तत्रास्तु। अहं निज विद्यालयस्य वार्षिकोत्सवं वर्णयम तव प्रसादाय लिखामि। तस्मिन् अवसरे अस्माकम् विद्यालयः वधूरिव अलंकृतः। मार्गम् उभयतः ध्वजाः दोधूयन्ते स्म। निर्धारिते समये अध्यक्ष महोदयः आगतः। सर्वप्रथम बालैः स्वागतगीतिका गीता। शारीरिक कार्यक्रमस्य अनन्तरम् सांस्कृतिक कार्यक्रमः सम्पन्नः। प्रधानाचार्येण विद्यालयस्य विवरणम् अपि प्रस्तुतम् । पुरस्कार वितरणस्य पश्चात् प्रधानाचार्येण अध्यक्ष महोदयस्य धन्यवादम् कृतम्। समुचित जलपानोर्ध्वं सर्वं कार्यक्रमं सुसम्पन्नम्।
गृहे सर्वेभ्यो प्रणामाः।
तव प्रिया सखी
रमा
5. पर्वतीय स्थलस्य भ्रमणार्थं गतायाः सुतायाः मातरं प्रति पत्रम्
77 बादामी-उद्यानम्
श्रीनगरम्,
जम्मू-काश्मीर-राज्यम्।
दिनाङ्क : 7-9-20…..
श्रद्धेये मातृचरणे,
सादरं प्रणामाः।
भवत्याः आशीर्वादैः परह्यः सर्वे वयं जम्मूतः बसयानेन सकुशलं समागताः। यथाश्रुतं श्रीनगरं नूनं वसुन्धरायां नन्दनवनमिव विभाति।
जम्मूतः श्रीनगरस्य सम्पूर्णः मार्गः अतीव रमणीयः। ऊधमपुरतः ऊर्ध्वम् आरोहणं प्रारभते। मार्गे ‘कुद्द’ इति नामकं स्थानं अतीव रम्यं वर्तते। तत्रत्यम् च जलं पातुं दूरादपि जनाः आगच्छन्ति, स्वस्थाः च भवन्ति। ततः किंचिद्रे एकं “पत्नीटाप” नामकम् उच्चतमं शिखरस्थं पर्यटनस्थलं यात्रिजनान् आकर्षयतीव।।
श्रीनगरे अस्माकं वासः लालचौकस्य समीपे एकस्मिन् यात्रिनिवासे अस्ति।
अत्र शालीमार-चश्माशाही-निशातबाग-हारवन-नामधेयानि कृत्रिमनिर्झरसंवलितानि नाना-कुसुम-शबलानि च चत्वारि उद्यानानि काश्मीरम् अपरं देवलोकं कुर्वन्ति। काश्मीरस्य मध्ये “डललेक” विद्यते यत्र जलपोतसमानाः सर्वसुविधापूर्णाः गृहनौकाः (“हाउस-बोट”) पर्यटकेम्यः गृहनिवासानन्दं यच्छन्ति।
नवनववस्त्रैः सुसज्जिताः ‘शिकारा’ इति नाम्न्यः लघुनौकाः नववधू-समानाः सन्ति यत्र यात्रिणः जलविहारस्य आमोदम् अनुभवन्ति। डललेकम् उभयतः विशालानि विपणनकेन्द्राणि विद्यन्ते। “चारचिनार” नामकम् एकं कृत्रिमं पिकनिकस्थलं डललेकस्य मध्ये वर्तते। समीपे एव नेहरू-उद्यानमपि पर्यटकानां महत् आकर्षणकेन्द्रम् । दुर्गानाग-नामकात् निर्झरात् आरम्य 350 फुट-उपरि शंकराचार्यमन्दिरं काश्मीरं स्वयं गत्वा एव दर्शनीयम् । शेषं भ्रमणानन्तरं विस्तरेण लेखिष्ये।
पितृचरणयोः मे. प्रणामाः कथनीयाः
भवत्याः स्नेहमयी पुत्री
क, ख, ग।
Class 9 Sanskrit Patra Lekhan HBSE
6. पितरं प्रति पत्रं लिखत। यस्मिन् ग्रामस्य/नगरस्य/पर्वतीयस्थलस्य यात्रायाः वर्णनम् भवेत्।
छात्रावासः
एस.डी.वरिष्ठ माध्यमिक विद्यालयः
जीन्द नगरम्।
दिनाङ्क : 12-05-20……
आदरणीय पितृमहोदय,
सादरं नमोनमः,
अत्र कुशलं तत्रास्तु। सेवायाम् इदं निवेदनम् यत् भवतः आशीवदिन अहम् स्वमित्रैः सह विद्यालयपक्षतः आयोजिते शिमलानगरं प्रति पर्यटनकार्यक्रमे भागः गृहीतः। इयं मम प्रथम यात्रा आसीत्। तेषु दिनेषु हिमपातः अपिगातः। अस्माकम् वरिष्ठ-अध्यापकाः अस्माभिः सह गतः आसन्। पर्वतीय स्थलस्य इदम् यात्रा आनन्ददायकः आसीत्।
भवदीयः प्रिय सुतः
सुरेन्द्रः
7. पुस्तकप्रेषणविषये प्रकाशकं प्रति पत्रम्
सेवायाम् प्रतिष्ठायाम्
श्रीमतां प्रबन्धकमहोदयनाम्
श्री अक्षर-प्रकाशन-संस्था
रेलवे-मार्गः
रोहतक नगरम्
मान्याः,
अहं नवमकक्षायाः छात्रः अस्मि। भवद्भिः सद्यः प्रकाशितानि नवमकक्षायाः पाठ्यपुस्तकानि मया पुस्तकालये दृष्टानि । तेषु अहं कानिचित् क्रेतुम् इच्छामि। अधोलिखितानि. पाठ्यपुस्तकानि वी.पी.पी. द्वारा शीघ्रं प्रेषणीयानि
1. सरलसंस्कृतव्याकरणम्-रचनापद्धतिः
2. निबन्ध-प्रकाशः
3. संस्कृत-अभ्यास-पुस्तिका
एभिः पुस्तकैः सह अन्यसन्दर्भग्रन्थसूची अपि यदि प्रेष्यते तर्हि आत्मानम् अनुगृहीतं मन्ये।
सधन्यवादम्
भवतां विश्वासपात्रम्,
श्रीनाथघोषः
173 नीलिगिरीः अलकनन्दा
दिल्ली
Sanskrit Patra Lekhan HBSE 9th Class
8. दूरभाषयन्त्रस्य निष्क्रियतां दूरीकर्तुं दूरभाषकेन्द्रस्य कर्मकराणां उदासीनताम् अधिकृत्य दैनिकसमाचारपत्रस्य सम्पादक – प्रति पत्रम् लिखत।
सकाशात्
सुरेन्द्र कुमार अग्रवालः
आर०एन० 8 महेशनगरम्
अम्बाला छावनी
दिनाङ्क : 22.06.20…..
सेवायाम्
सम्पादकः
पंजाब केसरी
अम्बाला छावनी।
विषयः दूरभाषकेन्द्रस्य कर्मकराणाम् उदासीनताम् ।
मान्यवर,
अस्माकं नगरे दूरभाषकेन्द्रस्य कर्मकराः जनानां प्रार्थना पत्राणाम् सर्वथा उपेक्षां कुर्वन्ति । वारम् वारम् कथनोपरान्तम् अपि ते दूरभाषस्य निष्क्रियतां दूरीकर्तुं न आगताः। अधिकारिणः अपि समुचितं अवधानम् न ददति । त्रयोः मासयोः अस्माकम् दूरभाषम् निष्क्रियम् अस्ति। भवदीये समाचारपत्रे अस्माकं निवेदनं यथोचितस्थाने प्रकाश्य अनुगृह्यताम् अयं जनः ।
सधन्यवादम्।
भवदीयः
सुरेन्द्र कुमार अग्रवालः
आर०एन० 8 महेश नगरम्
अम्बाला छावनी।
Patra Lekhan In Sanskrit Class 9 HBSE
अभिनन्दनपत्रम्/वर्धापनपत्रम्/निमन्त्रणपत्रम्
अद्यत्वे प्रायः नूतनवर्षस्य शुभारम्भे, दीपावलि-होलिकादि-उत्सवार्थम्, मित्राणां जन्मदिवसे शुभाकाङ्क्षापत्राणि अभिनन्दनपत्राणि च प्रेष्यन्ते। अन्तःपृष्ठे च शुभकामनासन्देशाः लिख्यन्ते। एतेषां निर्माणे पर्याप्तः अवसरः मौलिक-प्रतिभायाः प्रदर्शनार्थं लभ्यते। उपरिपृष्ठस्य सज्जायां कलाप्रदर्शनार्थं भवति। अन्तःपृष्ठे स्वकीय-मनोभावनानुसारम् अथवा काश्चन सूक्तयः अपि लिख्यन्ते। प्रायः तत्र विशिष्टाः औपचारिकताः न सन्ति । अधः प्रेषकस्य नाम एवं लिख्यते
यथा
Sanskrit Class 9 Patra Lekhan HBSE
अतिरिक्त पत्राणि
1. प्रधानाचार्य प्रति लिखित शुल्क क्षमाप्रार्थनापत्रस्य रिक्तस्थानानि मंजूषापदैः पूरयत-
सेवायाम्
प्रधानाचार्य महोदयः
रा० व० मा० विद्यालयः,
सिरसानगरम्।
श्रीमान्!
सविनयं निवेदनम् ………. (i) ……….। मम जनकः जनस्वास्थ्यविभागे चतुर्थश्रेणी कर्मचारी अस्ति। तस्य मासिक (ii) ………. दशसहस्रमितानि रूप्यकाणि सन्ति। अस्माकं परिवारे पंच सदस्याः ………. (iii) ………. । गृहस्य निर्वाहः कठिनतया भवति। ……… (iv) ……… शुल्कं क्षमित्वा माम् अनुगृह्णन्तु भवन्तरू।
सधन्यवादम्
…….. (v) ……… आज्ञाकारी शिष्यः,
रामदेवः
अनु० – एकः
कक्षा – नवमी
मञ्जूषा
भवतः, कृपया, अस्ति, सन्ति, वेतनम्।
उत्तराणि
सेवायाम्
प्रधानाचार्य महोदयः
रा० व० मा० विद्यालयः,
सिरसानगरम्।
श्रीमान्!
सविनयं निवेदनम् (i) अस्ति। मम जनकः जनस्वास्थ्यविभागे चतुर्थश्रेणी कर्मचारी अस्ति। तस्य मासिकं (ii) वेतनम् दशसहस्रमितानि रूप्यकाणि सन्ति। अस्माकं परिवारे पंच सदस्याः (iii) सन्ति। गृहस्य निर्वाहः कठिनतया भवति। (iv) कृपया शुल्क क्षमित्वा माम् अनुगृह्णन्तु भवन्तः।
सधन्यवादम्
(v) भवतः आज्ञाकारी शिष्यः,
रामदेवः
अनु० – एकः
कक्षा – नवमी
2. विद्यालये प्रवेशार्थं निवेदनपत्रं मञ्जूषायां प्रदत्तैः पदैः सह पूरयत।
श्रीमन्तः प्रधानाध्यापक महोदयाः!
दयानन्द उच्य विद्यालयः,
अम्बालानगरम्।
महाभागाः!
(i) …………. इदं निवेदनं यत् अहम् अस्मिन् वर्षे पानीपतस्थः डी. ए. वी. विद्यालयतः माध्यमिक परीक्षायां (ii) ………… सफलता प्राप्तवान् अस्मि। मम पितुः अत्र आगमनम् जातम् । इदानीं भवतः लब्धप्रतिष्ठ-विद्यालये (iii)” ..” इच्छामि। अहं जानामि यत् भवतः विद्यालयः हरियाणा प्रान्ते अति प्रतिष्ठितः विद्यालयः अस्ति। अहम् अस्य विद्यालयस्य गुरुजनानां (iv) …………….. उपविश्य शिक्षा ग्रहीतुमिच्छामि।
आशासे भवान् मम प्रार्थनां स्वीकृत्य अकिञ्चनं मामनुग्रहीष्यति।
(v) ………………..,
शैलेन्द्रः।
दिनाङ्क : 12.08.20……
मञ्जूषा
चरणेषु, भवदीयः, प्रथम श्रेण्यां, पठितुम्, सविनयं
उत्तराणि
श्रीमन्तः प्रधानाध्यापक महोदयाः!
दयानन्द उच्च विद्यालयः,
अम्बालानगरम्।
महाभागाः!
(i) सविनयं इदं निवेदनं यत् अहम् अस्मिन् वर्षे पानीपतस्थः डी. ए. वी. विद्यालयतः माध्यमिक परीक्षायां (1) प्रथम श्रेण्यां सफलता प्राप्तवान् अस्मि । मम पितुः अत्र आगमनम् जातम् । इदानीं भवतः लब्धप्रतिष्ठ-विद्यालये (iii) पठितुम् इच्छामि। अहं जानामि यत् भवतः विद्यालयः हरियाणा प्रान्ते अति प्रतिष्ठितः विद्यालयः अस्ति। अहम् अस्य विद्यालयस्य गुरुजनानां (iv) चरणेषु उपविश्य शिक्षा ग्रहीतुमिच्छामि।
आशासे भवान् मम प्रार्थनां स्वीकृत्य अकिञ्चनं मामनुग्रहीष्यति।
(v) भवदीयः,
शैलेन्द्रः।
दिनाङ्क : 12.08.20…..
Patra Lekhan Sanskrit Class 9 HBSE
3. विद्यायाः महत्तां वर्णयन् अनुजं प्रति लिखिते पत्रे रिक्तस्थानानि उचित मंजूषापदैः पूरयत-
शिशुशिक्षानिकेतन
छात्रावासतः,
क, ख, ग।
प्रिंय अनुज ……… (i) …….. ! चिरंजीव।
अत्र कुशलं तत्रास्तु। तवपत्रं ……… (ii) ……. ! विद्यायाः महत्त्वं वर्णयन् पत्रं लिखामि। ……… (iii) …….. अनुभवामि“विद्याधनमेव सर्वधनं प्रधानमस्ति। अहंविश्वसिमि-” विद्वान् सर्वत्र पूज्यते । अतः ध्यानेन ……….. (iv) ……… पठित्वा जीवने सफलो भव। इति मम शुभाशीषः। मातृपितृचरणेषु प्रणामाः।
………. (v) …….. भ्राता, रामकेशः ।
मञ्जूषा
तव, भूषण!, प्राप्तम्, अहम्, विद्यां
उत्तराणि
शिशुशिक्षानिकेतन
छात्रावासतः,
क, ख, ग।
प्रिय अनुज (i) भूषण! चिरंजीव।
अत्र कुशलं तत्रास्तु। तवपत्रं (it) प्राप्तम्! विद्यायाः महत्त्वं वर्णयन् पत्रं लिखामि । (iii) अहम् अनुभवामि-“विद्याधनमेव सर्वधनं प्रधानमस्ति । अहंविश्वसिमि-” विद्वान् सर्वत्र पूज्यते। अतः ध्यानेन (iv) विद्यां पठित्वा जीवने सफलो भव। इति मम शुभाशीषः। मातृपितृचरणेषु प्रणामाः।
(v) तव भ्राता, रामकेशः ।
Patra Lekhan Sanskrit HBSE 9th Class
4. प्रधानाचार्य प्रति अवकाशार्थप्रार्थनापत्रस्य रिक्तस्थानानि मञ्जूषापदैः पूरयत-
सेवायाम्,
प्रधानाचार्यः महोदयः,
रा० व० मा० विद्यालयः,
जयपुरनगरम्।
सविनयं निवेदनम् अस्ति । मम (i) ……. विवाह : मार्चमासस्य सप्तम्यां तिथौ भविष्यति। अहमपि (ii)…… गमिष्यामि। वरयात्रा (iii) ……. गमिष्यति। कृपया (iv) ……… अवकाशं दत्त्वा अनुग्रह्णातु भवान्। भवताम् महती अनुकम्पा भविष्यति।
भवदीयः शिष्यः
(v)………..।
अनुक्रमाङ्कः एकः
कक्षा नवमी
मञ्जूषा
दिवाकरः, दिनद्वयस्य, दिल्लीनगरम्, अग्रजस्य, तत्र
उत्तराणि
सेवायाम,
प्रधानाचार्यः महोदयः,
रा० व० मा० विद्यालयः,
जयपुरनगरम्।
सविनयं निवेदनम् अस्ति । मम (1) अग्रजस्य विवाहः मार्चमासस्य सप्तम्यां तिथौ भविष्यति। अहमपि (ii) तत्र गमिष्यामि। वरयात्रा (it) दिल्ली नगरम् गमिष्यति। कृपया (iv) दिनद्वयस्य अवकाशं दत्त्वा अनुग्रह्णातु भवान्। भवताम् महती अनुकम्पा भविष्यति।
भवदीयः शिष्यः
(v) दिवाकरः।
अनुक्रमाङ्कः एकः
कक्षा नवमी
5. भवान् नरेशः। विद्यालयस्य वार्षिकोत्सवः इति विषये मित्रं रमेशं प्रतिलिखितं पत्रं मञ्जूषायां प्रदत्तैः पदैः पूरयित्वा
परीक्षाभवनम्
प्रिय मित्र रमेश,
सप्रेम (i)…… अत्र कुशलं तत्रास्तु। अहं निजविद्यालयस्य (ii) ……………. वर्णनं करोमि। सप्ताहपूर्वम् एव विद्यालये सर्वे अध्यापकाः (iii) …………… च वार्षिकोत्सवस्य कार्येषु व्यस्ताः आसन्। हरियाणा-राज्यस्य शिक्षा-निदेशकः कार्यक्रमस्य (iv) ……………….. आसीत्। सः कार्यक्रमम् अतीव प्राशंसत्, योग्येभ्यः छात्रेभ्यः च (v)……………….. अयच्छत् ।
भवतः प्रियः,
नरेशः।
मञ्जूषा
पारितोषिकान्, नमस्ते, अध्यक्षः, छात्राः, वार्षिकोत्सवस्य
उत्तराणि
परीक्षाभवनम्
प्रिय मित्र रमेश,
सप्रेम (1) नमस्ते।
अत्र कुशलं तत्रास्तु। अहं निजविद्यालयस्य (ii) वार्षिकोत्सवस्य वर्णनं करोमि। सप्ताहपूर्वम् एव विद्यालये सर्वे अध्यापकाः (iii) छात्राः च वार्षिकोत्सवस्य कार्येषु व्यस्ताः आसन्। हरियाणा-राज्यस्य शिक्षा-निदेशकः कार्यक्रमस्य (iv) अध्यक्षः आसीत् । सः कार्यक्रमम् अतीव प्राशंसत्, योग्येभ्यः छात्रेभ्यः च (v) पारितोषिकान् अयच्छत् ।
भवतः प्रियः,
नरेशः।
6. भ्रमणाय गन्तुम् राशिम् प्राप्त्यार्थं जनकम् प्रति लिखितं पत्रं मञ्जूषायां प्रदत्तैः शब्दैः सह पूरयत।
छात्रावासः,
राजकीय विद्यालयः,
कोलकातः।
तिथि : 20.08.20………
(i) …पितृवर्याः,
भवतः पत्रं प्राप्तम्। मम प्रथमसत्रीया (ii) ………. समाप्ता। परीक्षापत्राणि अतिशोभनानि जातानि (iii) …. .. विद्यालयस्य अध्यापिकाः शैक्षिकभ्रमणाय (iv) ………….” नेष्यन्ति। अतः यदि अनुमतिः (v) ………….” अहम् अपि गच्छेयम्। पञ्चशतम् रुप्यकाणि दातव्यानि सन्ति। अतः कृपया राशिं प्रेषयित्वा माम् अनुगृहीतां कुर्वन्तु।
भवतां प्रिया पुत्री,
गीता।
मञ्जूषा
स्यात्, भुवनेश्वरं, मम, परीक्षा, माननीयाः
उत्तराणि-
छात्रावासः,
राजकीय विद्यालयः।
कोलकातः।
तिथि : 20.08.20…..
(i) माननीयाः पितृवर्याः,
भवतः पत्रं प्राप्तम्। मम प्रथमसत्रीया (ii) परीक्षा समाप्ता। परीक्षापत्राणि अतिशोभनानि जातानि (ii) मम विद्यालयस्य अध्यापिकाः शैक्षिकभ्रमणाय (iv) भुवनेश्वरं नेष्यन्ति। अतः यदि अनुमतिः (१) स्यात् अहम् अपि गच्छेयम्। पञ्चशतम् रुप्यकाणिं दातव्यानि सन्ति। अतः कृपया राशिं प्रेषयित्वा माम् अनुगृहीतां कुर्वन्तु।
भवतां प्रिया पुत्री,
गीता।
Patra Lekhan Class 9 Sanskrit HBSE
अभ्यासार्थ प्रश्नाः
1. रमा करनालनगरे वसति। तस्याः सखी श्यामा गुरुग्रामनगरे निवसति। रमायाः विद्यालये पर्यावरणविषये एका गोष्ठी जाता। गोष्ठी वर्णयन्ति रमा श्यामायै पत्रम् एकं लिखति। मञ्जूषातः समुचित पदानि चित्वा पत्रं पूरयन्तु।
20, प्रेमनगरः,
करनालतः।
दिनाङ्क : 20.08. ……
स्नेहस्निग्धे श्यामा,
नमस्ते।
ह्यः अस्माकं विद्यालये (i) …. ..एका गोष्ठी अभवत्। तत्र नगरेषु वर्धमानं प्रदूषणं दृष्ट्वा पर्यावरणस्य रक्षणाय उपायानां विषये परिचर्चा अभवत्। गोष्ठ्यां वक्तृणां विचारः आसीत् यत् गृहात् बहिः, (ii) …………….” रथ्यासु च अवकरः न क्षेपणीयः। जलप्रदूषण-निवारणाय समये समये जलशुद्धिः करणीया। मार्गेषु, उपवनेषु, विद्यालयेषु च अधिकाधिकं (iii) ………. आरोपणीयाः । जनचेतनार्थ “वृक्षो रक्षति रक्षितः”, “जलम् एव जीवनम्” एतादृशानि महावाक्यानि पट्टिकासु लिखित्वा यत्र तत्र टङ्कनीयानि
ध्वनिप्रदूषणं निवारयितुं ध्वनिप्रसारकयन्त्राणां (iv) ……….” प्रयोगः करणीयः । अस्मिन् विषये भवत्याः विद्यालये किं किं भवति इति मां सविस्तारेण लिखतु।
पितरौ वन्दनीयौ। भवत्याः सखी,
(v) ” ………|
मञ्जूषा
न्यूनतमः, रमा, नदी जलेषु, वृक्षाः, पर्यावरणविषये |
2. मार्गेषु दूषित-वस्तूनां समूहैः वातावरणं प्रदूषितम् इति विषयम् अवलम्ब्य नगरपालिकाध्यक्ष प्रति लिखित पत्रं मञ्जूषायां प्रदत्तैः शब्दैः सह पूरयत।
सेवायाम्,
नगरपालिकाध्यक्ष महानुभावः!
अम्बालानगरम्।
महोदयः!
अहं सादरं (1) ….. यत् मम गृहस्य समीपे मार्गेषु वीथिषु च दूषित-वस्तूनां समूहः अहर्निशं (ii) ………. दूषयति। अनेन कीटानां वृद्धया रोगाणं वृद्धिः जायते। अस्मिन् विषये अहं अनेकं बारं सम्बद्धाधिकारिणां ध्यानम् आकृष्टम्, परम् अद्यावधि तत् दूषणं दूरीकर्तुं कापि (iii)…. नाभवत् । अतः प्रार्थये यत् कृपया श्रीमन्तः (iv) …… … समुचितं व्यवस्थां कुर्वन्तु। अहं आशासे यत् मम (v) …………… विफलं न भविष्यति।
सधन्यवादः।
भवदीयः,
महेशः,
डी. ए. वी. महाविद्यालयः।
मञ्जूषा
व्यवस्था, वातावरणम्, निवेदये, निवेदनं, मार्गेषु
3. मित्रं प्रति दीपमालाविषये लिखितं पत्रं मञ्जूषायां प्रदत्तैः शब्दैः पूरयत।
अम्बालानगरम्।
दिनाङ्क : 10.11.20……
प्रिय मित्र महेशः,
(i) ………….. नमोनमः।
अहम् अद्य दीपमालाविषये लिखामि। मित्र! कुटुम्बमध्ये स्थित्वा (ii) .. सहर्षदीपमाला मानिता। अस्माकं गृहस्य अन्तः बहिश्च प्रकाशस्य पुञ्ज एव उद्गतः आसीत्। वीथीमध्ये बहुविधानां (iii) ….. .. विस्फोटनं महत् कुतूहलम् अजनयत् । विविधानि मिष्टान्नानि स्वयमपि अस्माभिः खादितानि वत्सलानां मित्राणं (iv) .. . च परिवेषितानि। मन्ये भवताऽपि समारोह (५) … परिजनैः सह मानिता भवेत् । पत्रोत्तरं देयम्।
भवन्तः मित्रम्,
रमेश कुमारः।
मञ्जूषा
दीपमाला, सप्रेम, मया, स्फोटानाम्, गृहेषु |
4. आवश्यक कार्य हेतु प्रधानाचार्य प्रति लिखितं पत्रं मञ्जूषायां प्रदत्तैः शब्दैः पूरयत।
सेवायाम्
प्रधानाचार्यः महोदय!
राजकीय वरिष्ठ माध्यमिक विद्यालयः,
करनालनगरम्।
महोदयः।
सविनयं निवेदनम् अस्ति यत् अद्यः (i) ………. अत्यावश्यक कार्यम् अस्ति। एतस्मात् कारणात् (ii) ……… आगन्तुं न शक्नोमि। अतः (iii) ……………. अवकाशं स्वीकृत्य माम् (iv) …………… भवदीयः शिष्यः
(v) ………………. कक्षा नवमी।
मञ्जूषाः
अङ्कुरः, एक दिवसस्य, मम गृहे, अनुगृहीष्यति, अद्य विद्यालयेः।